ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိင္းသိသင့္ေသာ သိမွတ္ဖြယ္ရာမ်ား



 
  • ဘဒၵကမာၻတြင္ ပြင့္ေတာ္မူေသာ ဘုရားငါးဆူ 
  • ၁။ ကကုသန္ျမတ္စြာဘုရား
  • ၂။ ေကာဏဂံုျမတ္စြာဘုရား
  • ၃။ ကႆပျမတ္စြာဘုရား
  • ၄။ ေဂါတမျမတ္စြာဘုရား
  • ၅။ အရိေမေတၱယ်ျမတ္စြာဘုရား (ေနာင္ပြင့္ေတာ္မႈမည္) 
  • သာသနာေတာ္သံုးရပ္
  • ၁။ ပရိယတၱိ သာသနာ = ပိဋကပ္စာေပသင္ၾကားျခင္း
  • ၂။ ပဋိပတၱိ သာသနာ = တရားေတာ္ႏွင့္အညီက်င့္ျခင္း
  • ၃။ ပဋိေ၀ဒ သာသနာ = ထိုးထြင္းသိျမင္ျခင္း
  • ရတနာသံုးပါး
  • ၁။ ဘုရား
  • ၂။ တရား
  • ၃။ သံဃာ
  •    
  • ေဂါတမဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ ပတ္သက္၍ သိသင့္ေသာအခ်က္မ်ား
  • ျမတ္စြာဘုရား၏ ဖခမည္းေတာအမည္ = သုေဒါၶဓန
  • ျမတ္စြာဘုရား၏ မယ္ေတာ္အမည္ = မယ္ေတာ္မာယာ
  • ျမတ္စြာဘုရား၏ ေမြးဖြားရာဇာတိ = ကပၸိလ၀တ္
  • ျမတ္စြာဘုရား၏ ငယ္နာမည္ = သိဒၶတၻမင္းသား
  • ျမတ္စြာဘုရား၏ ၾကင္ယာေတာ္ = ယေသာ္ဓရာ
  • ျမတ္စြာဘုရား၏ သားေတာ္ = ရာဟုလာ
  • ျမတ္စြာဘုရား၏ ဖြားဖက္ေတာ္ခုႏွစ္ေယာက္= ေမာင္စံ၊ ခႏိၶကျမင္း၊ ကာဠဳဒါရီအမတ္၊
  • ေရႊအိုးၾကီးေလးလံုး၊ ညီေနာ္အာနႏၵာ၊ ယေသာ္ဓရာ၊ ေဗာဓိေညာင္ပင္
  • သံေ၀ဇနိယ ေလးဌာန
  • ၁။ ျမတ္စြာဘုရားဖြားျမင္သည့္အရပ္ = လံုမၺနီဥယာဥ္
  • ၂။ ဘုရားအျဖစ္ေရာက္ေတာ္မူေသာေနရာ = ဗုဒၶဂါယာ
  • ၃။ ဓမၼစၾကာတရားဦးေဟာေတာ္မူေသာေနရာ = မိဂဒါ၀ုန္ေတာ
  • ၄။ ပရိနိဗၺာန္ျပဳေသာေနရာ = ကုသိနာရုံ
  • သတၱဌာန ခုႏွစ္ပါး
  • ၁။ ေအာင္ျမင္ေတာ္မူေသာ ေဗာဓိေညာင္ပင္၏ အေရွ႕ေျမာက္တစ္လံကြာ ေရႊပလႅင္ဌာန
  • ၂။ ေဗာဓိပင္၏ ေျမာက္ဘက္ ၁၀ လံကြာဌာန အနိမိသအရပ္
  • ၃။ ေဗာဓိပင္ႏွင့္ အနိမိသအၾကားႏွစ္လံကြာဌာန ရတနာစၾကၤ ံ
  • ၄။ ေဗာဓိပင္၏ အေနာက္ေျမာက္ ၁၅ လံကြာ ရတနာဃရေရႊအိမ္
  • ၅။ ေဗာဓိပင္၏ အေရွ႕ ၃၂ လံကြာ အဇပါလ ဆိတ္ေက်ာင္းေညာင္ပင္
  • ၆။ ေဗာဓိပင္၏ အေရွ႕ေတာင္ ၁၅ လံကြာ မုစလိႏၵာအိုင္၀ယ္ နဂါးပါးျပင္းေအာက္ဌာန
  • ၇။ ေဗာဓိပင္၏ ေတာင္ဘက္ ၁၁ လံကြာ လင္းလြန္းပင္အရပ္
  • ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ကိုးပါး
  • ၁။ အရဟံ = ပူေဇာ္အထူးခံယူေတာ္မူထိုက္ေသာဂုဏ္။
  • ၂။ သမၼာသမၺဳေဒၶါ = အလံုးစံုေသာတရားအေပါင္းကိုသိျမင္ေတာ္မူေသာဂုဏ္။
  • ၃။ ၀ိဇၨာစရဏသမၸေႏၷာ = ၀ိဇၨာသံုးပါး၊ ၀ိဇၨာရွစ္ပါး၊ စရဏတရား ၁၅ပါး တို႔ႏွင့္
  • ျပည့္စံုေတာ္မူေသာဂုဏ္။
  • ၄။ သုဂေတာ = ေကာင္းေသာစကားကိုသာဆိုေတာ္မူေသာဂုဏ္။
  • ၅။ ေလာက၀ီဒူ = ေလာကသံုးပါးကုိသိေတာ္မူအပ္ေသာဂုဏ္။
  • ၆။ အႏုတၱေရာ ပုရိသ ဓမၼသာရထိ= မယဥ္ေက်းေသာ လူနတ္ျဗဟၼာသတၱ၀ါတို႔ကို
  • ယဥ္ေက်းေအာင္ဆံုးမေသာဂုဏ္။
  • ရ။ သတၳာေဒ၀မႏုႆာနံ = နတ္လူတို႔၏ ဆရာျဖစ္ေသာမူေသာဂုဏ္။
  • ၈။ ဗုေဒၶါ = သစၥာေလးပါးကို သိေတာ္မူေသာဂုဏ္။
  • ၉။ ဘဂ၀ါ = ဘုန္းေတာ္ေျခာက္ပါးႏွင့္ ျပည့္စံုေတာ္မူေသာဂုဏ္။
  • တရားဂုဏ္ေတာ္ ေျခာက္ပါး
  • ၁။ သြာကၡာေတာ = တရားေတာ္၏ အစအလယ္အဆံုးေကာင္းေသာဂုဏ္။
  • ၂။ သႏိၵဌိေကာ = ခ်ီးမြမ္းအပ္ေသာ မဂ္ပညာျဖင့္ ကိေလသာကို
  • ေအာင္တတ္ေသာဂုဏ္။
  • ၃။ အကာလိေကာ = အခါမလင့္ ေကာင္းက်ိဳးခ်မ္းသာေပးတတ္ေသာဂုဏ္။
  • ၄။ ဧဟိပႆိေကာ = လာလွည့္ရႈလွည့္ဟူ၍ အစီရင္ကိုခံထိုက္ေသာဂုဏ္။
  • ၅။ ၾသပေနယ်ိေကာ = စိတ္ႏွင့္မခြာဘဲေဆာင္ျခင္းငွာထိုက္ေသာဂုဏ္။
  • ၆။ ပစၥတၱံေ၀ဒိတေဗၺာ၀ိညူဟိ = ပညာရွိတို႔စိတ္၌ သိအပ္ခံစားအပ္ေသာဂုဏ္။
  • သံဃာ့ဂုဏ္ေတာ္ ကိုးပါး
  • ၁။ သုပၸဋိပေႏၷာ = သိကၡာက်င့္၀တ္တုိ႔ကို ေကာင္းစြာက်င့္ေတာ္မူေသာဂုဏ္။
  • ၂။ ဥဇုပၸဋိပေႏၷာ = သိကၡာက်င့္၀တ္တို႔ကို ေျဖာင့္မတ္စြာက်င့္ေသာဂုဏ္။
  • ၃။ ဥာယပၸဋိပေႏၷာ = နိဗၺာန္၏ အက်ိဳးငွာ က်င့္ေတာ္မူေသာဂုဏ္။
  • ၄။ သာမိစိပၸဋိပေႏၷာ = အရိုအေသျပဳထိုက္ေအာင္ သိကၡာတို႔ကိုရိုေသထိုက္ေသာဂုဏ္။
  • ၅။ အာဟုေနေယ်ာ = အေ၀းမွေဆာင္၍ သီလ၀ႏ ၱတို႔အား လွဴအပ္ေသာ ပစၥည္းကို
  • ခံယူေတာ္မူထိုက္ေသာဂုဏ္။
  • ၆။ ပါဟုေနေယ်ာ = ခ်စ္ခင္ႏွစ္လိုအပ္ေသာဧည့္သည္တို႔အဖို႔ စီရင္ထားေသာ
  • ျမတ္ေသာအလွဴကိုခံေတာ္မူထိုက္ေသာဂုဏ္။
  • ရ။ ဒကၡိေနေယ်ာ = တမလြန္ေလာကကို ယံုၾကည္၍ေပးအပ္ေသာ ျမတ္ေသာ
  • အလွဴကိုခံေတာ္မူထိုက္ေသာဂုဏ္။
  • ၈။ အဥၨလီကရဏီေယ်ာ = ေကာင္းမူကိုအလိုရွိသူတို႔ လက္အုပ္ခ်ီ၍ ရွိခိုးျခင္းငွာ
  • ထိုက္ေတာ္မူေသာဂုဏ္။
  • ၉။ အႏုတၱရံပုညေခတၱံ = ေကာင္းမူတည္းဟူေသာ မ်ိဳးေစ့တို႔၏ စိုက္ပ်ိဳးရာ
  • လယ္ေျမေကာင္းသဖြယ္ျဖစ္ေသာဂုဏ္။
  • အႏွစ္သံုးပါး
  • ၁။ ဒါန   ၂။ သီလ   ၃။ ဘာ၀နာ
  • ပစၥည္းေလးပါး
  • ၁။ ဆြမ္း     ၂။ ေဆး      ၃။ သကၤန္း      ၄။ ေက်ာင္း
  •  ဆီမီးကပ္လွဴျခင္းအက်ိဳးႏွစ္ပါး
  • ၁။ ပကတိမ်က္စိၾကည္လင္ျခင္း
  • ၂။ ဥာဏ္ (မ်က္စိ)ၾကည္လင္ျခင္း

  • ဆြမ္းအက်ိဳး ငါးပါး
  • ၁။ အာယု = အသက္ရွည္ျခင္း
  • ၂။ ၀ဏၰ = အဆင္းလွျခင္း
  • ၃။ သုခ = ခ်မ္းသာၾကီးျခင္း
  • ၄။ ဗလ = ခြန္အားၾကီးျခင္း
  • ၅။ ပရိဘာန = ဥာဏ္ပညာၾကီးျခင္း
  • ပန္းလွဴရသည့္ အက်ိဳးသံုးပါး
  • ၁။ ရုပ္ရည္လွပသည္။
  • ၂။ ခႏၵာကိုယ္သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေစသည္။
  • ၃။ ခံတြင္းအနံ ေမႊးၾကည္ေစသည္။
  • သီလရွိသူ ရႏိုင္ေသာအက်ိဳး ငါးပါး
  • ၁။ စည္းစိပ္ဥစၥာရရွိႏိုင္သည္။
  • ၂။ ဂုဏ္သတင္းေက်ာ္ၾကားႏိုင္သည္။
  • ၃။ တင့္တင့္တယ္တယ္ေနနိုင္သည္။
  • ၄။ မေတြမေ၀ဘဲေသရမည္။
  • ၅။ ေသျပီးေနာက္ ေကာင္းေသာဘ၀ေရာက္ႏိုင္သည္။
  • တရားနာျခင္း၏ အက်ိဳး ငါးပါး
  • ၁။ မၾကားဖူးေသာ ထံုနည္းပံုစံ တရားေကာင္းတုိ႔ကို ၾကားရျခင္း။
  • ၂။ ၾကားဖူးေသာ တရားေကာင္းကို အဖန္တလဲလဲ မွတ္မိေအာင္နာၾကားရျခင္း။
  • ၃။ ယံုမွားသံသယကို ေဖ်ာက္ႏိုင္ျခင္း။
  • ၄။ အယူ၀ါဒကို ေျဖာင့္မတ္စြာ ယူႏိုင္ျခင္း။
  • ၅။ သဒၶါယံုၾကည္ေသာစိတ္တိုးပြားေစျခင္း။
  • ေမတၱာအက်ိဳး ၁၁ ပါး
  • ၁။ ခ်မ္းသာစြာအိပ္ရသည္။
  • ၂။ ခ်မ္းသာစြာႏိုးရသည္။
  • ၃။ မေကာင္းေသာအိမ္မက္မျမင္
  • ၄။ လူနတ္ခ်စ္သနားသည္။
  • ၅။ ေဘးလြတ္ေအာင္နတ္တို႔ေစာင္မသည္။
  • ၆။ မီးမေလာင္ႏိုင္
  • ၇။ ဓားလက္နက္မထိႏိုင္
  • ၈။ အဆိပ္ႏွင့္မေသႏိုင္
  • ၉။ မေကာင္းေသာစိတ္ေပ်ာက္သည္။
  • ၁၀။ မ်က္ႏွာအဆင္းလွသည္။
  • ၁၁။ မေတြေ၀ဘဲေသ၍ ျဗမၼာျပည္သို႔ေရာက္သည္။
  • သည္းခံျခင္းအက်ိဳး ငါးမ်ိဳး
  • ၁။ လူအမ်ားခ်စ္ျခင္း။
  • ၂။ ရန္ျငိမ္းျခင္း။
  • ၃။ အျပစ္နည္းျခင္း။
  • ၄။ မေတြမေ၀ေသရျခင္း။
  • ၅။ သုဂတိဘ၀သို႔လားရျခင္း။
  • အပယ္ေလးပါး
  • ၁။ ငရဲ        ၂။ တိရိစာၦန္       ၃။ ျပိတၱာ     ၄။ အသူရကာယ္
  • ကပ္သံုးပါး
  • ၁။ ဒုဗိ ၻကၡႏ ၱရကပ္ = ငတ္မြတ္ေဘးေၾကာင့္ ပ်က္စီးေသာကပ္
  • ၂။ သတၱႏ ၱရကပ္ = လက္နက္ေဘးေၾကာင့္ ပ်က္စီးေသာကပ္
  • ၃။ ေရာဂႏ ၱရကပ္ = ေရာဂါေဘးေၾကာင့္ ပ်က္စီးေသာကပ္
  • ရပ္ျပစ္ရွစ္ပါး
  • ၁။ ငရဲ = ခ်မ္းသာမႈအလ်ဥ္းမရွိေသာအရပ္
  • ၂။ တိရစာၦန္ = နိဗၺာန္ႏွင့္ဖီလာ မိုးကိုေက်ေပးေသာသတၱ၀ါ
  • ၃။ ျပိတၱာ = ကိုယ္လက္အဂၤါ မမွ်တေသာသတၱ၀ါ
  • ၄။ အသညေဇာ = ခႏၶာကိုယ္တစ္ပါးသာရွိ၍ အသက္နာမ္မရွိေသာ ျဗဟၼာဘံု
  • ၅။ ပစၥႏ ၱေရာ = ရတနာသံုးပါး မသိ၊ မရွိေသာ ေတာခ်ံဳ အံုျခားအရပ္
  • ၆။ မိစာၦဒိဌိ = မွားေသာအယူရွိေသာ လူမ်ိဳးစု
  • ၇။ ၀ိကလိျႏိၵယ = သစၥာေလးပါးတရားကိုနာၾကားရေသာ္
  • ၈။ ဗုဒၶသုေညာ တိေဟတုေကာ = အသိအလိမၼာႏွင့္ျပည့္စံုေသာ္လည္း ဘုရားပြင့္ေသာ
  • ကာလႏွင့္လြဲ၍ လူျဖစ္ရျခင္း။
  • ရန္သူမ်ိဳး ငါးပါး
  • ၁။ ေရ       ၂။ မီး      ၃။ မင္းဆိုး      ၄။ သူခိုး      ၅။ မခ်စ္မႏွစ္သက္ေသာသူ
  • ၀ိပတၱိတရား ေလးပါး
  • ၁။ သီလ၀ိပတိၱ = သီလပ်က္ျခင္း
  • ၂။ ဒိဌိ၀ိပတိၱ = အယူပ်က္ျခင္း
  • ၃။ အာစာရ၀ိပတိၱ = အက်င့္ပ်က္ျခင္း
  • ၄။ အာဇီ၀၀ိပတိၱ = အသက္ေမြးမႈပ်က္ျခင္း
  • ဗ်သနတရား ငါးပါး
  • ၁။ ဥာတိဗ်သန = ေဆြမ်ိဳးဥာတိတို႔ ေသေက်ပ်က္စီးျခင္း
  • ၂။ ေဘာဂဗ်သန = ရာထူးဂုဏ္သိမ္ စည္းစိမ္ဥစၥာေလ်ာက်ပ်က္စီးျခင္း
  • ၃။ ေရာဂဗ်သန = အနာေရာဂါ ႏွိပ္စက္ပ်က္စီးျခင္း
  • ၄။ သီလဗ်သန = အက်င့္သီလပ်က္စီးျခင္း
  • ၅။ ဒိဌိဗ်သန = အယူ၀ါဒ လြဲမွားပ်က္စီးျခင္း
  • ကိေလသာ သံုးပါး
  • ၁။ ေလဘ       ၂။ ေဒါသ       ၃။ ေမာဟ
  • ကာလ သံုးပါး
  • ၁။ အတိတ္ = လြန္ေလျပီးေသာကာလ
  • ၂။ ပစၥဳပၸါန္ = လက္ရွိကာလ
  • ၃။ အနာဂတ္ = ေနာင္ကာလ
  • အဂတိတရား ေလးပါး
  • ၁။ ဆႏၵ        ၂။ ေဒါသ       ၃။ ဘယာ       ၄။ ေမာဟ
  • မ်က္ေမွာက္စည္းစိမ္ပ်က္စီးေၾကာင္းတရား သံုးပါး
  • ၁။ ဣတိၳဓုတၱ = မိန္းမလိုက္စားျခင္း
  • ၂။ သုရာဓုတၱ = ေသေသာက္ၾကဴးျခင္း
  • ၃။ အကၡဓုတၱ = ေလာင္းကစားျခင္း
  • သရဏဂုံပ်က္ရေသာအေၾကာင္း ႏွစ္ပါး
  • ၁။ မိစာၦဒိဌိအယူကိုေျပာင္းယူျခင္း          ၂။ ေသဆံုးျခင္း
  • ကံသံုးပါး
  • ၁။ ကာယကံ = ကိုယ္ျဖင့္ျပဳျခင္း
  • ၂။ ၀စီကံ = ႏႈတ္ျဖင့္ျပဳျခင္း
  • ၃။ မေနာကံ = စိတ္ျဖင့္ျပဳျခင္း
  • အာရုံ ေျခာက္ပါး ကာမဂုဏ္တရားမ်ား
  • ၁။ ရႈပါရုံ = အဆင္းအာရုံ
  • ၂။ သဒၵါရံု = အသံအာရုံ
  • ၃။ ဂႏၶာရုံ = အနံအာရုံ
  • ၄။ ရသာရုံ = အရသာအာရုံ
  • ၅။ ေဖာဌဗၺရုံ = အေတြ႕အာရုံ
  • ၆။ ဓမၼာရုံ = တရားသေဘာအာရုံ
  • ပိဋကတ္ သံုးပံု
  • ၁။ သုတၱန္        ၂။ ၀ိနည္း       ၃။ အဘိဓမၼာ
  • ေစတနာ သံုးတန္
  • ၁။ ပုဗၺ = ၾကိဳတင္ေစတနာ 
  • ၂။ မုဥၥ = ျပဳဆဲေစတနာ 
  • ၃။ ပရ = ျပဳျပီးေစတနာ
  • ေလာကပါလ တရားႏွစ္ပါး ( ေလာကကို ေစာင့္ေရွာက္ေသာ တရား။ )
  • ဟိရီ = အျပစ္မကင္းေသာ အမႈ၊ မေကာင္းမႈ ျပဳလုပ္ရမည္ကို ရွက္ျခင္း၊
  • ဩတၱပၸ = အျပစ္မကင္းေသာ အမႈ၊ မေကာင္းမႈ ျပဳလုပ္ရမည္ကို ေၾကာက္ျခင္း၊
  • ေလာက သံုးပါး
  • ၁။ သတၱေလာက = လူသတၱ၀ါမ်ား၏ ေလာက
  • ၂။ သခၤါရေလာက = ျဖစ္ပ်က္ျပဳျပင္ေလာက
  • ၃။ ၾသကာသေလာက = ရွိရွိသမွ်လူသတၱ၀ါအားလံုးရွိေသာေလာက
  • ျဗဟၼစိုရ္တရား ေလးပါး
  • ၁။ ေမတၱာတရား       ၂။ ကရုဏာတရား       ၃။ မုဒိတာတရား      ၄။ ဥပကၡာတရား
  • သမၸတိၱတရား ေလးပါး
  • ၁။ ကာလသမၸတိၱ = ေခတ္အခါေကာင္းႏွင့္ ၾကံဳေတြ႕ရျခင္း။
  • ၂။ ဂတိသမၸတ = လူ႔ဘ၀နတ္ဘ၀ကဲ့သို႔ ေကာင္းေသာဂတိႏွင့္ ၾကံဳေတြ႕ရျခင္း။
  • ၃။ ဥပဓိသမၸတ = ေျခလက္အဂၤါညီညာျပည့္စံုျခင္း၊ ရုပ္ရည္ရူပကာတင့္တယ္ျခင္း။
  • ၄။ ပေယာဂသမၸတ = ကာယကံ၊ ၀စီကံ၊ မေနာကံ ကံသံုးပါးျဖဴစင္ေကာင္းမြန္ျခင္း။
  • သမၸဒါတရား ေလးပါး (မ်က္ေမွာက္ၾကီးပြားေၾကာင္းတရား ေလးပါး)
  • ၁။ ဥဌာနသမၸဒါ = ထၾကြလံု႔လ၀ီရိယႏွင့္ ျပည့္စံုမႈ
  • ၂။ အာရကၡသမၸဒါ = ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စံုမႈ
  • ၃။ ကလ်ာဏမိတၱသမၸဒါ = မိတ္ေဆြေကာင္းရွိမႈ
  • ၄။ သမဇီ၀ိတသမၸဒါ = မွ်တစြာအသက္ေမြးမႈ
  • ခႏၶာ ငါးပါး
  • ၁။ ရူပကၡႏၶာ
  • ၂။ ေ၀ဒနာကၡႏၶာ
  • ၃။ သခၤါရကၡႏၶာ
  • ၄။ သညာကၡႏၶာ
  • ၅။ ၀ိညာဏကၡႏၶာ
  • သစၥာ ေလးပါး
  • ၁။ ဒုကၡသစၥာ
  • ၂။ သမုဒယသစၥာ 
  • ၃။ နိေရာဓသစၥာ 
  • ၄။ မဂၢသစၥာ
  • ေစတီ ေလးမ်ိဳး
  • ၁။ ဓမၼေစတီ
  • ၂။ ဓါတုေစတီ 
  • ၃။ ဥဒိၶႆေစတီ 
  • ၄။ ပရိေဘာဂေစတီ
  • ဥပါယ္တံမ်ဥ္ ေလးမ်ိဳး
  • ၁။ ေဘဒဥပါယ္ = သေဘာထားအယူအဆကြဲလြဲေအာင္ ေသြးတုိးသပ္လွ်ိဳသည့္နည္းလမ္း။
  • ၂။ ဒဏၡဳဥပါယ္ = ေထာင္ခ်ျခင္း၊ အခ်ဳပ္ခ်ျခင္းစေသာ ဒဏ္ခတ္သည့္နည္းလမ္း။
  • ၃။ သာမဥပါယ္ = ရင္းႏွီးေအာင္ေပါင္းသင္းဆက္ဆံျခင္း၊ ကိုယ္ဘက္ပါေအာင္ ေဖ်ာင္းဖ်
  • ေျပာဆိုစည္းရုံးျခင္းနည္းလမ္း။
  • ၄။ ဒါနဥပါယ္ = ေပးကမ္းျခင္းနည္းလမ္း။